Panathinaikos – Ajax

Wedstrijden tegen Griekse tegenstanders zijn over het algemeen niet gemakkelijk, zoals ook gisteren weer werd bewezen. Panathinaikos is een sterke ploeg en behoort, ondanks recente mindere prestaties, nog steeds tot de Griekse top. Onder leiding van trainer Diego Alonso zijn ze inmiddels toe aan hun vierde trainer in minder dan één jaar tijd. Deze trainer heeft echter wel een duidelijk speelplan, en dat was goed terug te zien.

Om kort wat duiding te geven: tijdens de opbouw wil Panathinaikos met drie man opbouwen, meestal met twee centrale verdedigers en een van de controlerende middenvelders (meestal Willian Arao), terwijl de andere middenvelders net daarvoor blijven. Tegelijkertijd krijgen beide backs veel ruimte om mee aan te vallen, en bewegen de buitenspelers vaak weg om ruimte te creëren. Met aanvallende middenvelder Bakasetas hebben ze een creatieve speler in huis. Het was een geluk voor Ajax dat de twee gevaarlijkste aanvallers, Tetê en Ioannidis, alleen als wissel hun opwachting konden maken.

Verdedigend heeft de ploeg van Diego Alonso de intentie om druk te zetten vanuit een 4-4-2-formatie, waarbij de aanvallende middenvelder naast de spits komt te staan en de bal naar de zijkant wordt gedwongen. De gehele ploeg van Panathinaikos kantelt dan naar binnnen om zo druk te geven. In de eerste helft slaagde Panathinaikos hier vaak niet in, waardoor er ruimte ontstond aan de andere kant. Hieronder volgt een toelichting op wat Ajax daartegenover kon brengen in deze wedstrijd.

Degelijkheid is de nieuwe naam

Deze overwinning kan het best worden samengevat als de overwinning van degelijkheid. Waar Ajax vorig seizoen in moeilijke fases van wedstrijden vaak instortte en kans na kans weggaf, blijft het team nu vrij gemakkelijk overeind en geeft het nauwelijks kansen weg. Dit Ajax is nu in staat om te lijden, zoals Farioli het na de wedstrijd noemde. Maar het zou te kort door de bocht zijn om dit alleen toe te schrijven aan het vermogen van Ajax om te “lijden.” Het is namelijk ook de defensieve structuur op eigen helft, en de daarbij behorende compactheid van de spelers, die het meeste resultaat opleveren. Lijden is nuttig, maar als de linies te ver uit elkaar staan, heeft het nog steeds geen effect. Zoals al eerder genoemd, zakt Ajax bij langdurig balbezit van de tegenstander terug in een 5-4-1 formatie, maar wat in deze wedstrijd opviel, is dat de linies vanuit die formatie extreem kort op elkaar worden gehouden.

Door deze structuur is het voor Panathinaikos zeer moeilijk om erdoorheen te komen, waardoor ze nauwelijks kansen kunnen creëren in deze fase. Gedurende het grootste gedeelte van de tweede helft speelt Ajax zeer compact en geeft het weinig grote kansen weg. De kansen die Ajax wel weggeeft, ontstaan vaak uit persoonlijke fouten of doordat de twee middenvelders van Ajax uit positie bewegen. Vooral voor Rensch, die na de invalbeurten van Gaaei en Traoré een andere rol kreeg, is dit lastig. Hij weet nog te vaak niet wanneer hij moet doordekken of juist moet inzakken, waardoor er ruimte ontstaat. Daarnaast waren er enkele lange ballen die door Baas niet goed werden verwerkt. Maar al met al is het duidelijk dat deze structuur Ajax in staat stelt om moeilijke fases in wedstrijden te overleven zonder al te veel grote kansen weg te geven. Dit blijkt ook uit de statistieken, waarbij de Expected Goals (xG)* van Panathinaikos slechts op 0,47 uitkomt.

*Expected Goals (oftewel xG) is een maatstaf die de kwaliteit van schoten omzet naar de kans op een doelpunt. Een schot vanaf de penaltystip heeft bijvoorbeeld meer kans om te resulteren in een doelpunt dan een schot vanaf de middenlijn. Met behulp van data wordt dit berekend, en het is (vooral over een heel seizoen) een goede indicator om de hoeveelheid kansen tegen en voor een ploeg krijgt en de kwaliteit van deze kansen te kwantificeren.

Het is belangrijk dat Ajax de volgende stap zet om in deze fases meer zelf aan voetballen toe te komen. Ajax was te onzuiver aan de bal, hield de bal niet lang genoeg in de ploeg, en wanneer het wel kon, was het spel te stroperig, waardoor de druk aanhield. Dit is een belangrijke stap om in toekomstige wedstrijden gemakkelijker onder de druk uit te spelen, zodat dit intensieve verdedigen tegen dergelijke tegenstanders niet langer nodig hoeft te zijn.

Te laag tempo van de middenvelders

Zoals al eerder benoemd, is er naast de positieve punten nog een hoop werk aan de winkel voor dit Ajax. In deze wedstrijd creëerde het team weinig kansen en had het moeite om in de tweede helft onder de druk van Panathinaikos uit te komen. Een van de belangrijkste oorzaken hiervan was het te lage tempo bij Ajax, met name bij de middenvelders en Akpom. Hierdoor slaagde Ajax er vaak niet in om onder de druk uit te spelen, of werden countermogelijkheden tenietgedaan. Dit lag niet alleen aan de situaties met de bal, maar ook aan de loopacties zonder bal, die te vaak met een lage intensiteit werden uitgevoerd. Dit maakte het verdedigen voor Panathinaikos een stuk eenvoudiger.

Het middenveld van Ajax viel negatief op, met name Fitz-Jim en Taylor speelden allebei een matige wedstrijd. Het tempo aan de bal was laag, maar vooral de dynamiek van beide spelers zonder bal ontbrak (iets wat toch Taylor’s sterke punt zou moeten zijn), waardoor Ajax moeizaam overtallen kon creëren en benutten. Dit zorgde ervoor dat het spel stroperig werd en Ajax er niet in slaagde om Berghuis vaker in stelling te brengen. Berghuis gedijt bij dynamische spelers om zich heen, maar afgezien van zijn goal gebeurde dit nauwelijks. Hierdoor stond hij te vaak geïsoleerd, en het is niet Berghuis’ kracht om in zulke situaties zijn tegenstander te passeren. Dit roept opnieuw vraagtekens op over de ideale invulling van het Ajax-middenveld.

Waar Van den Boomen het spel aan de bal sneller maakt, heeft hij het nadeel dat hij niet dezelfde dynamiek zonder bal biedt als Taylor. Op dit moment is, naast Henderson, nog geen enkele middenvelder onomstreden, en dat baart zorgen richting de start van de competitie. Mogelijk kan Berghuis gedeeltelijk uitkomst bieden als Traoré fit genoeg is om als rechtsbuiten te starten, maar de plek naast hem blijft een vraagteken.

Het gebrek aan intensiteit in de bewegingen zorgde er bovendien voor dat Ajax in de tweede helft maar moeizaam onder de druk van Panathinaikos uitkwam.

In momenten zoals hierboven beschreven, zie je dat Ajax nog niet goed herkent wanneer het cruciaal is om vrij te lopen en wat dit kan opleveren. Berghuis gaf het na de wedstrijd al aan: vooral in een uitwedstrijd ligt er tegen dit soort ploegen ruimte om te voetballen, maar daarvoor moet je wel bewegen zonder bal en bereid zijn om ruimtes te trekken. Als je dat doet, kun je gemakkelijk onder de druk uitkomen en speel je het stadion stil. Dit liet Ajax grotendeels na in de tweede helft.

Het helpt ook niet dat Akpom niet meedoet in de opbouw, en als hij wel aan de bal komt, blijkt hij niet de gewenste spits te zijn in dit Ajax-systeem. Zijn handelingssnelheid is te laag en hij is niet sterk genoeg om de bal vast te houden wanneer dat nodig is. In de paar minuten dat zowel Brobbey als Traoré daar stonden, was al direct te zien dat dit het spel een stuk vergemakkelijkte. Het is dus des te belangrijker dat deze spelers snel fit worden, want dit zal ook zorgen voor een snelle verbetering in het spel.

Behoudende keuze in het druk zetten

Waar Ajax in voorgaande wedstrijden steevast koos voor het doordekken van één buitenspeler (meestal Forbs) richting de centrale verdedigers, was dat in deze wedstrijd lastiger vanwege het inzakken van een van de controlerende middenvelders bij Panathinaikos. In tegenstelling tot eerdere wedstrijden, zoals tegen Sint-Truiden tijdens de voorbereiding, waar Ajax ervoor koos om de buitenspelers direct bij de centrale verdedigers te laten starten wanneer de tegenstander met drie man opbouwt, koos Ajax er dit keer voor om de buitenspelers bij de backs te laten beginnen. Vervolgens stapten ze door naar de centrale verdediger zodra deze de bal kreeg. De spits (Akpom) was verantwoordelijk voor het dekken van de controlerende middenvelder.

Om dit verder te verduidelijken, zijn hieronder twee afbeeldingen die het drukzetten van Ajax weergeven.

Deze manier van druk zetten vraagt veel energie van de buitenspelers, en het is dan ook niet verrassend dat zij als eerste werden gewisseld in de 56e minuut. Daarnaast verklaart dit de keuze voor Gaaei, die met zijn loopvermogen goed in staat is om dit langere tijd vol te houden, iets waar zowel Berghuis als Forbs moeite mee hadden. De keuze voor deze ietwat behoudendere manier van druk zetten komt waarschijnlijk doordat het een uitwedstrijd betrof en Panathinaikos voorin veel kwaliteit heeft. In combinatie met het feit dat Ajax nog niet altijd succesvol druk zet, is dit een begrijpelijke beslissing.

Ik ben daarom benieuwd hoe Farioli dit gaat aanpakken in de terugwedstrijd, maar ook in de wedstrijd tegen Heerenveen. Zal hij terugkeren naar zijn vaste structuur, of blijft hij de voorkeur geven aan het behouden van de nul boven het agressieve doorstappen? Mijn vermoeden is dat hij in deze wedstrijden weer agressiever zal doorstappen, deels omdat het thuiswedstrijden zijn in de Arena, waar de spelers worden opgezweept door het publiek, en deels omdat Ajax geleidelijk aan naar het gewenste niveau moet groeien. Bovendien hebben de oefenwedstrijden en eerdere wedstrijden aangetoond dat Farioli de voorkeur geeft aan agressiever druk zetten.

Het is echter mooi om te zien dat Farioli soms ook concessies kan doen aan zijn eigen speelwijze als dit op korte termijn een beter resultaat kan opleveren.

Youri Baas

De winnaar van de voorbereiding tot nu toe is Youri Baas, die vorig seizoen nog geregeld als linksbuiten speelde bij NEC, maar nu als centrale verdediger bij Ajax 1. Zijn inspeelpass en dribbel zijn de voornaamste redenen waarom hij een zeer geschikte speler is voor de centrale verdediging bij Farioli. Ook verdedigend heeft hij de eerste grote test min of meer foutloos doorstaan, wat kan leiden tot een pittige concurrentiestrijd met Kaplan. Ten opzichte van Kaplan beschikt Baas over een beter vermogen om ruimtes te herkennen en in te dribbelen, iets wat de Turk in mindere mate bezit. Baas is goed in staat om te herkennen waar de ruimtes liggen, en je ziet hem ook regelmatig de spelers om zich heen hierop wijzen. Daarnaast lijkt hij redelijk stoïcijns om te gaan met de ambiance en het podium waarop hij acteert.

De combinatie met Šutalo is tot nu toe succesvol omdat de Kroaat sterk is in duels, wat de kwaliteiten van Baas compenseert. Aan de andere kant heeft Baas weer meer kwaliteiten met de bal en zorgt hij ervoor dat de druk van de tegenstanders gemakkelijker kan worden omzeild.

Belangrijk om te vermelden is dat Baas nog veel te leren heeft, met name qua timing bij hoge ballen en het wel of niet uitstappen. Zo wordt de 1-1 van Panathinaikos, die vanwege buitenspel werd afgekeurd, veroorzaakt door een fout van Baas. In eerste instantie is hij te laat om de hoge bal af te vangen, en daarna kiest hij ervoor om door te stappen, terwijl hij op dat moment beter zijn directe tegenstander had kunnen volgen. Dit soort momenten overkomen hem nog te vaak (denk ook aan de wedstrijd thuis tegen Vojvodina), en hij zal hierin stappen moeten zetten om Kaplan voor te blijven in de concurrentiestrijd. Daarnaast is hij nog wel eens naïef en gemakzuchtig bij ballen aan de zijkant en heeft hij niet de defensieve kwaliteiten van een Kaplan. Ik ben ook benieuwd hoe hij het zou doen tegen een speler als Luuk de Jong, die hem een wedstrijd lang tegenover zich zou krijgen. Op dit moment denk ik niet dat hij dat niveau al aankan.

Conclusie

Degelijkheid is een woord dat we al jaren niet meer over Ajax hebben kunnen zeggen. Het feit dat je nauwelijks kansen weggeeft, is veel waard in een seizoen. Belangrijk is echter dat er nog veel geschaafd moet worden aan het spel met de bal en dat de ideale invulling van het middenveld nog steeds een vraagteken blijft. Wie grijpt die positie en kan er echt zijn stempel op drukken? Toch is het een stuk makkelijker om dit te analyseren wanneer je een wedstrijd zoals deze gewoon winnend afsluit.