Half jaar analyse

Het is dan eindelijk winterstop. Na maar liefst 30 wedstrijden zit de eerste seizoenshelft van Ajax erop. En wat een seizoen was het tot nu toe! Van de penaltyreeks tegen Panathinaikos, de nederlaag tegen NAC Breda, en de totaal onverwachte winst op PSV en Feyenoord tot de moeizame laatste weken van de eerste seizoenshelft. Het is tijd om de balans op te maken en te bekijken hoe Ajax er op tactisch vlak voorstaat. Dit doe ik aan de hand van drie positieve punten en drie verbeterpunten:

Positief: Defensieve stabiliteit

Ajax en defensieve stabiliteit: soms lijkt het wel alsof dat voor Ajacieden een vies woord is. Toch is het één van de belangrijkste succesfactoren van Farioli tot nu toe. Met maar liefst 16 clean sheets in 30 wedstrijden is dit seizoen op dat vlak indrukwekkend te noemen. Dit succes is voor een groot deel toe te schrijven aan Farioli. Ajax slaagt er keer op keer in om weinig kansen weg te geven. Dit komt doordat er voorafgaand aan iedere wedstrijd een duidelijk verdedigingsplan is, waarbij altijd een min of meer vergelijkbare structuur wordt gehanteerd.

Hierbij spelen een aantal opvallende principes een cruciale rol. Het meest in het oog springende principe is dat de aanvallers in principe altijd druk zetten vanuit een passlijn in het centrum. Let maar eens op de spits van Ajax: hij kijkt altijd eerst achterom voordat hij druk zet en loopt vervolgens vanuit de passlijn van de meest defensieve middenvelder.

Hier is duidelijk te zien dat Brobbey vanuit de passlijn naar de controleur doorstapt in de richting van de centrale verdediger. Dit zorgt er voor dat de controleur in ieder geval niet direct aangespeelt kan worden, en ze vandaaruit verder kunnen voetballen.

Het tweede principe is dat er zelden voor wordt gekozen om direct druk te zetten op de keeper. Farioli’s keuze hierin is gebaseerd op het feit dat Ajax nou eenmaal niet beschikt over veel duelkracht. Wanneer je direct druk zet op de keeper, dwing je hem om de bal lang te spelen, precies in het kwetsbare aspect van Ajax. Zijn oplossing: dan zetten we gewoon geen druk in zulke situaties.

In deze, en vergelijkbare andere situaties, kiest Ajax er geregeld voor om niet door te stappen naar de keeper, maar de eerste bal vrij te laten. Hiermee voorkom je dat een tegenstander de lange bal gaat spelen, omdat je genoeg mensen rondom de ‘koppers’ hebt staan, en je geeft jezelf de kans om druk te kunnen zetten.

Daarnaast is er het verdedigen op eigen helft vanuit een 5-4-1-formatie. Deze aanpak zorgt ervoor dat de onderlinge afstanden goed worden bewaakt en dat de ruimtes voor de tegenstander extreem klein blijven. Dit geheel maakt Ajax in ieder geval behoorlijk solide en lastig te verslaan.

Verbeterpunt: Druk zetten

Eén van de fases waarin Ajax het defensief vaak lastig heeft, is wanneer een tegenstander de bal rond de middenlijn heeft en daarmee de eerste druk van Ajax heeft ontweken. Op zulke momenten ontstaat er vaak een tweestrijd binnen het elftal. Het ene deel van het team wil opnieuw druk naar voren zetten, terwijl het andere deel de voorkeur geeft aan het innemen van defensieve stellingen. Het gevolg is dat er ruimtes ontstaan voor de tegenstander, die daardoor op gevaarlijke plekken aan voetballen wordt gelaten. Dit probleem is met name zichtbaar in thuiswedstrijden tegen zwakkere tegenstanders zoals PEC Zwolle en Almere City.

Situatie waarin Brobbey en Klaassen doorstappen in de richting van het centrum van Pec Zwolle, maar tegelijkertijd de rest van het elftal hier nog niet klaar voor is. Gevolg is dat er legio passopties open liggen voor Pec Zwolle, en Ajax twee spelers verdedigend gezien ‘kwijt’ is.

Daarnaast is het vasthouden aan een consequente hoge druk ook een uitdaging. De ene wedstrijd slaagt Ajax hier beter in dan de andere. In de meest recente wedstrijden wordt de vermoeidheid binnen het team steeds zichtbaarder, en maakt Farioli een bewuste risicoafweging. Halfslachtig druk zetten is namelijk levensgevaarlijk, waardoor hij er soms voor kiest om de tegenstander niet constant op te vangen. Dit kan echter de indruk wekken dat het elftal mat oogt, waardoor tegenstanders te vaak het initiatief grijpen en Ajax achteruit gedrukt wordt .

**Alle Ajacieden maken geen aanstalten om druk te gaan zetten, maar laten de tegenstander rustig komen.**

Het is aan Farioli om dit in de tweede seizoenshelft beter te organiseren. In principe is druk zetten namelijk niet vermoeiender dan achterin blijven hangen (gebaseerd op het aantal gelopen meters en het aantal high-intensity sprints). Toch blijft dit een kwestie van perceptie bij de spelers. Als Farioli erin slaagt om zijn spelers hiervan te overtuigen, kan Ajax nog constanter en consequenter hoge druk zetten.

Positief: Patronen in balbezit

Bij vlagen voetbalt Ajax weer zoals Ajax hoort te voetballen – een veelgehoorde opmerking na enkele gewonnen topwedstrijden dit seizoen. Dit is te danken aan duidelijke patronen in balbezit. Elke speler weet in veel situaties wat er van hem wordt verwacht en is in de basis goed in staat om deze taken uit te voeren. Met name het vrijspelen van de buitenspelers (ook al zijn die niet altijd van het gewenste niveau) gebeurt consequent op de juiste manier. Dit zorgt ervoor dat de buitenspelers vaak in staat zijn om een 1-op-1-duel aan te gaan. De loopacties van de middenvelders en backs van Ajax zijn hierin cruciaal.

Meestal kiest de back ervoor om naar het midden te bewegen op het moment dat de centrale verdediger aan zijn kant de bal heeft. Wordt hij gevolgd door zijn directe tegenstander, dan komt er een passlijn vrij. Wordt hij niet gevolgd, dan staat de back zelf vrij. Soms is voetbal heel simpel.

**In dit geval is Rensch naar het centrum toe getrokken, en achteruit gestapt, wat de passlijn richting Traoré opentrekt voor Henderson.**

Tegelijkertijd zie je de centrale verdedigers van Ajax vaak met de voet op de bal staan om de tegenstander te lokken. Als iemand vorig jaar had verteld dat Šutalo dit regelmatig zou doen, was diegene voor gek verklaard. Maar ook hij gedijt prima in deze rol en wacht rustig tot een tegenstander op hem af sprint. Op het moment dat dat gebeurt, klapt de val dicht, en is Ajax binnen enkele passes gevaarlijk onderweg.

Šutalo wacht hier net zo lang tot de speler van Sociedad uitgestapt is, en dan kan er binnen drie passes de andere kant van het veld bereikt worden. Wacht hij niet, staan zowel Rensch als Berghuis direct onder druk van twee kanten, waardoor deze ruimtes er niet getrokken worden.

Verbeterpunt: Herkennen van ruimtes

Waar de patronen regelmatig duidelijk zijn, heeft Ajax nog moeite met het herkennen van de ruimtes. In wedstrijden zoals tegen PEC Zwolle ziet Ajax niet altijd dat de ruimtes op dat moment op de vleugels liggen en dat die te ‘overloaden’ zijn door daar met een middenvelder naartoe te bewegen. Dit is slechts één voorbeeld, maar de volwassenheid binnen de huidige selectie van Ajax ontbreekt nog op dit vlak. Vooral Šutalo, Hato en in iets mindere mate Rensch blijken nog niet in staat om dit zonder tussenkomst van een trainer zelf te organiseren.

Het voorbeeld van Pec Zwolle uitgelicht, Pec Zwolle koos duidelijk voor veel spelers centraal brengen om het Ajax moeilijk te maken. De oplossing is dan simpel door meer spelers in die blauwe ruimtes te brengen om daar een overtal te creëren.

Daarnaast zijn er de laatste weken ook enkele opvallende keuzes gemaakt door Pasveer in dit geheel. Zowel tegen Sparta als tegen Telstar viel het op dat hij regelmatig de lange bal verkoos boven kort opbouwen. In de eerste helft tegen Sparta leek dit tot ergernis van Farioli te leiden. Dit toont aan dat ook Pasveer hierin niet altijd foutloos is en soms de verkeerde keuzes aan de bal maakt.

In deze situatie heeft Pasveer heel veel opties om kort te spelen, maar besluit hij uiteindelijk de lange bal te spelen, wat leidt tot balverlies. Onnodig, terwijl er namelijk genoeg betere opties zijn.

Desalniettemin is dit begrijpelijk, gezien het proces waarin Ajax zich momenteel bevindt. Ajax is pas enkele maanden bezig met deze ontwikkeling en heeft in die periode door het drukke schema nauwelijks de kans gehad om hier uitgebreid op te trainen. Dit is een mooi aandachtspunt om tijdens de winterstop verder in te slijpen.

Positief: De diepte loopacties en intensiteit

Twee namen die zonder twijfel thuishoren in de top vijf van beste of meest verrassende Ajacieden van de eerste seizoenshelft zijn Taylor en Fitz-Jim. Beide spelers hebben namelijk een enorme ontwikkeling doorgemaakt in hun spel.

Taylor heeft vooral grote stappen gezet in zijn rust aan de bal en zijn positionering ten opzichte van de bal. Hij is continu bezig met het zoeken naar waar de ruimtes op het veld ontstaan en waar hij in kan duiken, en zijn timing is daarin ook zeer goed geworden. Deze vooruitgang zorgt ervoor dat hij, in mijn ogen, de Ajacied van de eerste seizoenshelft is.

**Moment dat Taylor herkent dat Šutalo de bal speelklaar heeft, en er een gat is tussen de back en centrale verdediger, en hij hier in kan duiken met een loopactie.**

Aan de andere kant is er Fitz-Jim. Hij is altijd al een speler geweest met een fluwelen techniek, maar eerder ontbrak het hem aan stootkracht in de laatste fase van het veld. De stap die hij nu heeft gezet, ligt vooral in het timen van zijn diepteloopacties en het druk zetten met volledige intensiteit na balverlies. Deze twee aspecten maken hem een unieke toevoeging aan de selectie, omdat hij iets biedt wat de andere middenvelders van Ajax niet hebben.

**Fitz-Jim ziet dat er balverlies wordt geleden, maar duikt ook meteen weer in de richting van de bal om hem te heroveren.**

De invulling van deze twee spelers, die veel diepte in hun spel brengen, zorgt ervoor dat Ajax in de eerste fase van de opbouw direct deze spelers in de diepte kan aanspelen. En als dat niet lukt, creëren ze in ieder geval ruimte voor hun teamgenoten. Hun ontwikkeling is dan ook cruciaal voor de speelwijze van dit Ajax.

Verbeterpunt: Kansen creëren in de laatste derde

Hoewel Ajax een behoorlijke hoeveelheid goals heeft gescoord (65 in totaal), creëert het team nog te vaak onvoldoende kansen. Vooral in wedstrijden waarin het ontbreekt aan kwalitatieve buitenspelers, blijft Ajax soms maar mondjesmaat tot kansen komen vanuit spel in het laatste derde van het veld (dichtbij de goal van de tegenstander). Het spel vanuit het centrum richting de spits laat daarbij vaak te wensen over.

Enerzijds heeft dit te maken met het gebrek aan beweging rondom de spits. Te vaak blijven spelers statisch staan, waardoor Ajax de tegenstander onvoldoende uit elkaar trekt. Dit maakt het verdedigend eenvoudiger voor de tegenstander en bemoeilijkt het creëren van mogelijkheden.

4 spelers van Ajax staan binnen 10 bij 10 meter van elkaar, dan wordt het erg lastig om door een verdediging heen te komen. Het gebeurd te vaak dat spelers van Ajax op één lijn staan qua hoogte, waardoor je een tegenstander het makkelijk maakt, je maakt namelijk de ruimtes klein.

Aan de andere kant laat de timing van loopacties vanuit de backs vaak te wensen over. De backs van Ajax herkennen te weinig de juiste momenten om binnendoor of buitenom te gaan en komen vaak te laat. Zowel Rensch als Hato moeten zich op dit vlak verder ontwikkelen om nog waardevoller te worden voor dit Ajax. Deze tekortkomingen zorgen er mede voor dat het team minder kansen creëert dan eigenlijk mogelijk is.

Gaaei kiest er in deze situatie voor om de rode lijn te volgen, maar dat is precies dezelfde lijn die Traoré al loopt, die de bal heeft. Als hij de blauwe lijn volgt dwingt hij NEC tot keuzes maken, en geeft hij daarmee óf Traoré meer ruimte, of komt hij zelf vrij te staan.

Conclusie

Al met al kan Ajax qua resultaten uiteraard dik tevreden zijn over de eerste seizoenshelft. Voorafgaand aan het seizoen hadden ze direct getekend voor deze positie in de Eredivisie tijdens de winterstop. Het feit dat Ajax nog actief is in de KNVB Beker én alle kans heeft om door te gaan in Europa, is bovendien een groot pluspunt.

Tegelijkertijd zijn resultaten alleen niet zaligmakend. Er is nog voldoende werk aan de winkel om dit team verder te ontwikkelen tot een serieuze titelkandidaat.