De Friezen staan op een elfde plek voor de wedstrijd, maar op de expected points-ranglijst staan ze op een vijfde plaats, terwijl Ajax slechts op een zevende plaats staat. Tijd voor een analyse van de wedstrijd, met nadruk op de opbouw, het drukzetten en het verdedigen.
Ook in deze wedstrijd werd duidelijk dat Ajax nog met de nodige problemen kampt: een zeer matig Ajax, dat opnieuw op een andere manier druk ging zetten, de kansen in de opbouw niet herkende en wederom onduidelijkheid toonde in het verdedigen.
De data: Expected Possession Value (EPV)
Allereerst een klein stukje over de data, en dan met specifieke aandacht voor de Expected Possession Value (EPV). EPV is eigenlijk een score die weergeeft in hoeverre een pass (in dit geval rekenen we alleen die mee) de kans op scoren vergroot. Waarbij een lange steekpass van achteruit naar voren bijvoorbeeld de kans met 34% vergroot, krijgt die pass dan een EPV van 0,34. Idem dito kan het ook zo zijn dat een pass een negatieve EPV heeft, als hij namelijk de kans op scoren verkleint. In dit geval een korte blik op de EPV van beide teams en welke zones daarin opvallen.
Wat bij Ajax opvalt, is dat de hoogste EPV zit in het blok helemaal rechtsvoorin en in de twee halfruimtes aan de linkerkant. Later in deze analyse gaan we verder inzoomen op hoe dit komt en wat daar bij Ajax aan ten grondslag lag, maar het is dus opvallend om te zien dat Ajax zich met name vanuit deze twee posities naar gevaarlijkere situaties begeeft. In negatieve zin valt eigenlijk het hele achterste gedeelte op: de opbouw van Ajax was vandaag moeizaam, en dat is terug te zien. Een hele lage EPV wijst op de moeizame opbouw, want er waren weinig passes die direct voor meer gevaar zorgden aan Ajax-zijde.
Als we bij Heerenveen kijken, zien we een gelijkmatigere verdeling, waarbij met name het linkeraanvallende deel opviel. Dit kan niet los worden gezien van de standaardsituaties die vanuit dit vak kwamen, en ik behandel die verder niet in de analyse van vandaag, omdat daar geen directe aanleiding toe was. Wat in verdedigend opzicht opvalt, is dat juist de halfruimtes van Heerenveen goed vertegenwoordigd zijn, met name in het strafschopgebied van Ajax. Daar maakten de Friezen goed gebruik van, en later in de analyse zoomen we verder in op hoe dat komt. Daarnaast zie je dat Heerenveen er beter in slaagde om op te bouwen, met name door de hogere EPV in de lage zones, met uitzondering van de plek van het centrale duo. Dat kan niet los worden gezien van de matige opbouwende kwaliteiten van de centrale verdedigers. Met deze twee data-analyses in de rugzak gaan we verder op zoek naar de oorzaak van de tactische problemen.
Wederom een andere variant in het drukzetten
Na de afgelopen twee wedstrijden in een 1-4-4-2 (de keeper tel ik traditiegetrouw mee) te hebben verdedigd, is Ajax in deze wedstrijd weer overgegaan op een nieuwe variant, namelijk de 1-4-1-4-1. Waar Ajax tegen Twente in de eerste helft grote problemen had om op de juiste momenten door te stappen, waardoor Zerrouki te vaak vrij kwam, wil Heitinga dit scenario vandaag voorkomen door in een 1-4-1-4-1 op te treden. Het gevolg hiervan is wel dat Ajax eigenlijk totaal geen druk vooruit krijgt. Het voordeel is dat Ajax in deze wedstrijd wel degelijker is, zeker ten opzichte van de eerste helft tegen Twente. Hierdoor oogt Ajax in het eerste half uur apathisch, omdat het niet lukt om naar voren te stappen. Passend bij Heitinga, die in deze wedstrijd weer druk bezig was om het probleem van de vorige wedstrijd op te lossen, terwijl deze tegenstander iets anders vraagt en er juist kansen lagen bij het drukzetten op het matig voetballende centrale duo van de Friezen, zoals we al in de data zagen.
In het eerste half uur zien we geregeld momenten dat bijvoorbeeld Godts genoeg heeft van het afwachten en naar voren wil stappen. In zijn rug staat Wijndal dan echter niet klaar om ook door te dekken, waardoor Godts wel aanzet om druk te zetten, maar al snel eieren voor zijn geld kiest. Een aantal minuten later zien we eenzelfde actie bij Gloukh, die ook naar voren wil stappen, maar snel wordt teruggefloten door Taylor en Regeer omdat de belangrijke ruimtes daarmee vrij zouden komen te liggen.
Na de onderbreking zien we vaker dat Ajax weer kiest voor de 1-4-4-2, en dat dit ook redelijk naar behoren werkt. Ajax slaagt er dan in om Heerenveen iets meer te dwingen tot de lange bal, met als gevolg dat er geregeld grotere ruimtes ontstaan. Toch slaagt Heerenveen er nauwelijks in om echt tot kansen te komen. In de tweede helft zien we Ajax weer wat vaker terugplooien in de 1-4-1-4-1 om zo de initiële voorsprong te verdedigen. Na de 1-1 is het weer met name de 1-4-4-2 die we terugzien, zonder dat Ajax er echt in slaagt Heerenveen onder druk te krijgen.
Niet herkennen van opties in de opbouw
Zoals we al zagen in de data, was de opbouw van Ajax vandaag zeer matig. Heerenveen probeerde Ajax onder druk te zetten vanuit een 1-4-4-2-formatie en slaagde daar behoorlijk goed in. Heerenveen schoof steeds met zijn buitenste spelers naar binnen, lokte een pass uit naar de back en dekte dan met de hele ploeg door naar de bal, waarbij de buitenste middenvelder aan de niet-balkant meteen een van de middenvelders van Ajax oppakte. Gevolg: er ontstaat voor Ajax ruimte bij de back aan de niet-balkant, mits de bal snel genoeg via het middenveld, de centrale verdedigers of de keeper van kant wordt gewisseld.
Echter, Ajax herkende de ruimte steevast niet, waardoor een van de volgende twee scenario’s volgde. Als eerste gebeurde het geregeld dat de back van Ajax uiteindelijk de bal ontving, maar dan nog maar één optie had, omdat hij al vastgeplakt stond aan de zijlijn: de bal langs de lijn spelen naar zijn buitenspeler. Dit is tegelijkertijd een bal die voor de buitenspeler vaak kansloos is. Hij heeft meestal een tegenstander in zijn rug en wordt in zijn dribbelmogelijkheden beperkt door de zijlijn. Hierdoor leidt deze pass vaak tot balverlies, en er zijn genoeg trainers die continu roepen dat ze te allen tijde deze bal willen voorkomen, zoals Slot, Enrique en Guardiola.
Het tweede scenario is een lange bal van achteruit direct naar voren. Hoewel dit niet per se een slechte optie is, gaat het er wel om dat deze pass op gerichte momenten wordt gespeeld en dat daarvoor de juiste voorwaarden worden gecreëerd. In het ideale scenario lok je een tegenstander, waardoor ze in de laatste linie in gelijke aantallen komen te staan ten opzichte van jouw aanvallers, over het algemeen in een 3-tegen-3. Daarnaast moet je ervoor zorgen dat je de lange bal gericht speelt naar een van je aanvallers, zodat die ook de ruimte heeft om de bal te verwerken. Als laatste is het van belang om gericht te kiezen naar wie de lange bal wordt gespeeld, doorgaans een speler die een grote kans heeft het kopduel te winnen. Al deze stappen ontbreken bij Ajax. Er wordt wel de lange bal gespeeld, maar vaak terwijl Heerenveen nog met vier verdedigers achterin staat en de linies kort op elkaar. Hierdoor wint Weghorst procentueel gezien wel veel kopduels (73%), maar kan hij de bal vervolgens niet doorkoppen of aannemen, waardoor dit eigenlijk geen enkel effect heeft. Pas met de wissel van Gaaei, die hoger op het veld werd neergezet, probeerde Ajax iets te veranderen aan de gebrekkige opbouw, die ook door de data wordt ondersteund.
Het wapen tegen dit Ajax: beweging
Voor zover niet bekend: om tegen dit Ajax tot kansen te komen, is er één wapen, beweging vanuit het middenveld. Ook Heerenveen liet dit geregeld zien. Zo zien we in het eerste gedeelte continu Brouwers uitwijken naar de rechterflank om daar het blok van Ajax te omspelen. Wat daarbij opvalt, is dat Ajax niet weet wat het moet doen. Wijndal durft eigenlijk geen enkel moment door te stappen, want dan komt Trenskow vrij te staan. Tegelijkertijd weet ook Taylor vaak niet wat hij moet doen: stapt hij door, dan verlaat hij het blok van Ajax en komt de passlijn door het centrum open te liggen. De vertwijfeling bij Ajax is continu zichtbaar. Tegelijkertijd profiteert Heerenveen hier nauwelijks van, ook omdat de Friezen voor hun doen matig aan de bal zijn. Zo blijft dit probleem bij Ajax de kop opsteken, omdat de spelers te veel onduidelijkheid hebben over wat de trainer van ze verwacht. Beide keuzes zijn prima, mits je duidelijkheid verschaft aan je spelers.
Ditzelfde geldt ook voor momenten waarop een speler van Heerenveen tussen de centrale verdediger en back van Ajax opduikt in het strafschopgebied, zowel in de data als tijdens het spel viel dit op. Vaak zien we de centrale verdediger van Ajax terugdeinzen om het centrum te bewaken. Tegelijkertijd is de speler van Ajax die naar de aanvaller toe moet vaak te laat, waardoor die al vrijkomt. En dat terwijl dit over het algemeen een gevaarlijke plek is. Sterker nog, die zone wordt ook wel de assist zone genoemd (het vak tussen de zestienmeterlijn en de vijfmeterlijn), van waaruit de meeste assists worden gegeven in het moderne voetbal. Ook hier heerst onduidelijkheid over wat er van de spelers wordt verwacht.
Vrijheid in de laatste derde
Om toch ook iets positiefs op te merken aan deze wedstrijd: Ajax komt tot kansen dankzij de vrijheid die de aanvallers hoger op het veld genieten. En dit gebeurt bij Ajax veelal vanuit de linkerhalfruimte door de bewegende Godts, alsook door de bewegende Moro aan de rechterkant. In de laatste derde van het veld zien we geregeld dat de buitenspelers alle vrijheid krijgen om door elkaar heen te bewegen en ruimtes te zoeken. Zo scoort uiteindelijk Godts ook de 1-0, doordat hij van Heitinga alle ruimte krijgt om te zoeken waar hij van meerwaarde kan zijn. Bij de 1-0 valt op dat zowel Moro als hij op dezelfde flank uitkomen, waarbij de Spanjaard de pass geeft aan Gloukh, die uiteindelijk Godts bedient, waarna hij raak schiet. Hierin zit deels de verklaring van de hogere EPV in die zone: door de pass van Moro naar Gloukh. Aangezien er relatief weinig passes waren in die zone, resulteert dat al snel in een hogere EPV, wat het beeld van de data enigszins vertekent.
In de eerste helft was er een identiek moment waarin in de omschakeling juist Moro de bal centraal op het veld ontving, deze snel meegaf aan Godts, die vervolgens direct speelde op Wijndal. Wijndal kwam tot een panklare voorzet voor Moro, die de grote kans echter niet wist te verzilveren. Hoewel dit grotendeels gestoeld is op individuele kwaliteit, is het duidelijk dat Heitinga zijn spelers in elk geval vrijheid wil geven in de laatste derde van het veld om tot kansen te komen. In dit soort momenten wordt ook de hogere EPV verklaard in de halfruimte aan de linkerkant. Hierdoor ontstaan dit soort mogelijkheden, gekoppeld aan veel beweging vanuit de backs met loopacties vanaf de binnenkant, en ook Taylor zien we geregeld dieplopen. Of het daadwerkelijk een tactische keuze is, het zwerven van de buitenspelers, of eigen invulling van de spelers, is zeer de vraag. Maar het gevolg is in elk geval dat individuele spelers meer ruimte krijgen om te zoeken waar ze tot kansen kunnen komen. Toch is het positief om te zien dat Ajax daarmee wat meer variatie heeft in de laatste fase van het veld.
Zo werd ook deze wedstrijd weer een enorme worsteling voor Ajax, en blijft de onduidelijkheid heersen, ook op tactisch vlak. Zo doet Heitinga ook in deze wedstrijd weer de nodige aanpassingen, maar die sorteren totaal geen effect tegen een relatief zwak Heerenveen. Voor Ajax is er wederom enorm veel huiswerk op tactisch vlak, zo wordt ook gezien in de data.
Geef een reactie