Twente – Ajax

Dat na de eerste helft nog 1-3 zou worden, hadden weinig mensen voorspeld. In de eerste helft was Ajax kansloos tegen de Twentenaren; in de tweede helft was dit minder het geval. Tijd om (kort) te analyseren waar de verschillen per helft zitten in de opbouw en in het druk zetten

In deze analyse zoom ik eerst in op wat er in de eerste helft gebeurde in balbezit, en dan specifiek de opbouw. Vervolgens laat ik zien wat er in de rust veranderde. Ditzelfde doe ik ook voor het defensieve stuk, met speciale aandacht voor het man-of-zone dekken. Los van de wedstrijd, dat het in de tweede helft beter ging, betekent dit uiteraard niet dat het goed genoeg was voor Ajax-maatstaven. Als je sec naar de kansen kijkt in deze wedstrijd, had Twente meer recht op de overwinning dan Ajax. In de tweede helft kreeg Ajax echter wel een groter spelaandeel.

De opbouw van Ajax

Ajax had het moeilijk tegen FC Twente in de eerste helft, met name om onder de druk uit te komen. Twente deed daarvoor niets anders dan wat ze in de meeste wedstrijden doen. Traditiegetrouw zetten de Tukkers druk vanuit hun buitenspelers: de links- en rechtsbuiten gaan allebei half staan, tussen de back en de centrale verdediger in. Op het moment dat één van de centrale verdedigers wordt ingespeeld, dekt de spits door, gaat de buitenspeler aan die kant meestal naar de back toe, en dekt de buitenspeler aan de niet-balkant vaak door richting de centrale verdediger. Op die manier probeert Twente ook in deze wedstrijd druk te zetten op Ajax. Tegelijkertijd maakt Twente in het middenveld koppeltjes.

Logischerwijs ontstaat er dan één plek waar ruimte komt te liggen voor Ajax: bij de backs. Het probleem voor Ajax was dat ze dit niet of nauwelijks herkenden en dat de controleurs van Ajax zich ook niet aanboden. Daarnaast was de positionering van de backs van Ajax allesbehalve ideaal. In plaats van zelf ruimte te creëren door de binnen- en buitenkant af te wisselen en ook af te wisselen hoe hoog ze op het veld gingen staan, bleven ze in een soort kommetje staan met de laatste lijn. Hierdoor was het voor Twente makkelijk om constant vanuit dezelfde passlijn door te stappen in die richting, en kreeg Ajax het nauwelijks voor elkaar om passes te versturen richting de back waar ruimte lag. Bovendien hielp het niet mee dat Sutalo in de opbouw vaak al gesloten stond, waardoor hij niet of nauwelijks in staat was om de back aan zijn linkerkant te bereiken. Des te opmerkelijker was het dat Sutalo aan de linkerkant van het centrum stond.

Pas in de rust slaagde Heitinga erin om in te grijpen, middels een wissel: McConnell verliet het veld en Regeer kwam in zijn plaats. Naast de wissel was het grootste verschil de invulling van die rol. Waar McConnell steevast op het middenveld stond tijdens de lage opbouw, ging Regeer zich veelvuldig in de laatste linie melden en maakte daarmee het drukzetten van Twente onschadelijk. Er ontstond namelijk een overtal, ook door de twijfel in het doorstappen van de laatste lijn van Twente. Dit werd vergroot doordat Taylor naar de linkerzone toeging en vaak uitzakte richting de flank. Zo vergrootte hij ook de afstand voor de rest van de middenvelders en zaaide hij twijfel. Gaat zijn directe tegenstander mee, dan komt de passlijn naar Weghorst of Gloukh open te liggen; gaat hij niet mee, dan staat Taylor zelf vrij. Als laatste viel ook de positionering van Rosa na rust op: de Braziliaanse rechtsback ging verder naar binnen staan om zo het drukzetten voor de buitenspelers te bemoeilijken. Dit werkte echter maar tijdelijk voor Ajax, want na een kwartier besluit Twente agressiever in alle geledingen door te gaan dekken, en wordt Ajax weer onschadelijk gemaakt. Hierop had Heitinga vervolgens geen nadrukkelijk antwoord, waardoor Ajax in het laatste halfuur weer minder aan de bal kwam en er nauwelijks in slaagde om tot kansen te komen.

Zo zorgt een opleving van een kwartier ervoor dat Ajax tot drie goals komt, maar het is moeilijk te zeggen dat het tactische plan van Heitinga goed was voorafgaand aan de wedstrijd. Ook is het de vraag of hij na dat kwartier weer in staat was om een nieuwe oplossing te vinden op het drukzetten van Twente. Bovendien duurde het 45 minuten voordat er überhaupt een oplossing werd gevonden. Door de stand en de (iets meer) degelijke tweede helft wordt dit verbloemd, maar eigenlijk is Heitinga er nauwelijks in geslaagd om een tactisch antwoord te formuleren op de zetten van John van de Brom.

Het matige drukzetten van Ajax

Ajax bouwt verder op de variant tegen Chelsea, waarin Ajax terugplooit in een 1-4-4-2-formatie, met Gloukh en Weghorst voorop. Daarachter staan Taylor en McConnell als twee controleurs, die verantwoordelijk zijn voor het onschadelijk maken van de drie middenvelders van Twente. Het probleem in de eerste helft was dat Ajax in principe probeerde om in een zonedekking defensief stabiel te blijven, maar dat de twee controleurs van Ajax daar geregeld anders over dachten. De afstand tussen Weghorst en Gloukh, en Taylor en McConnell was vaak dusdanig groot dat Zerrouki alle ruimte kreeg om daar tussenin vrij te komen. Tegelijkertijd durfden of konden Taylor en McConnell niet door te stappen, omdat zij de dekking van Van den Belt en Hlynsson op zich moesten nemen. Met name de IJslander was een plaag voor Ajax, omdat hij veelal naar de zijkant uitweek om ook daar de controleurs van Ajax voor keuzes te stellen. Hierdoor veranderde een 1-4-4-2 met zonedekking uiteindelijk toch in een mandekking, waarbij Taylor en McConnell Van den Belt en Hlynsson opvingen en Zerrouki keer op keer vrij kwam.

Naast dat dit te maken had met de keuzes van Taylor en McConnell om niet door te dekken, had het ook geregeld te maken met de positionering van de voorste vier: Weghorst, Gloukh, Godts en Moro. Deze vier zijn van nature echte aanvallers en denken geregeld te aanvallend, waardoor hun positionering niet altijd juist was. Deze spelers lieten zich geregeld verleiden om druk te gaan zetten en vergeten dan achter zich te kijken of de juiste voorwaarden er wel waren om door te dekken. Tegelijkertijd ontbrak ook sturing van achteruit om dit zo nu en dan te corrigeren, en was er geen enkele verdediger van Ajax die de momenten herkende waarop hij wel door moest dekken. Met name Weghorst en Gloukh liepen vaak vanuit de verkeerde lijn aan, waardoor Zerrouki vrij kon komen. In diezelfde situaties bleven Godts en Moro vaak plakken bij hun tegenstander in plaats van de belangrijke ruimte te verdedigen. Ook hier zie je dat er te veel werd geredeneerd vanuit mandekking, waardoor de zonedekking faliekant mislukte in de eerste helft. Zo wordt duidelijk: een systeem veranderen in het drukzetten zorgt er niet per definitie voor dat ook daadwerkelijk de patronen bij de spelers veranderen. Hier is training, besprekingen en voorbereiding voor nodig, iets wat duidelijk lijkt te ontbreken.

Na rust stond Ajax een stuk solider. Dit kan niet los worden gezien van de invalbeurt van Regeer voor McConnell. Taylor nam de linkerzone over en herkende vaker de juiste momenten om door te stappen. Tegelijkertijd bewaken Gloukh en Weghorst vaker dat, als ze naar voren toe doorstappen, ze dit vanuit de juiste lijn doen. Op die manier werd Ajax een stuk solider. Daarnaast kreeg Taylor, op momenten dat hij twijfelde om door te stappen, rugdekking vanuit Baas, die desgewenst weer doordekte naar zijn directe tegenstander. Baas herkende dit soort situaties veel beter dan collega-centrale verdediger Sutalo, die zeker als linkercentrale verdediger oncomfortabel oogde.

Na de 3-1 werd Ajax steeds verder teruggedrongen, maar vanuit diezelfde 1-4-4-2 werden de ruimtes toen wel optimaal afgeschermd. Met name Weghorst schroomde niet om tot diep op de eigen helft de tegenstander af te dekken. Daarnaast viel op dat Taylor en Regeer veel beter in staat waren om de zonedekking uit te voeren. Dit wijst erop dat zij beter in staat zijn om deze inschattingen te maken en dat deze patronen nog niet optimaal zijn ingeslepen bij alle spelers. Ditzelfde geldt ook voor Sutalo, die als linkercentrale verdediger verre van optimaal rendeerde in de eerste helft, ook omdat hij niet duidelijk genoeg patronen had om vanuit te kunnen gaan. Op die manier kreeg Ajax nauwelijks grote kansen tegen in de tweede helft, los van de penalty naar aanleiding van de handsbal van Rosa.

Al met al wint Ajax met het nodige geluk. Enerzijds is het bemoedigend om te zien dat Ajax in de rust in staat was om aan te passen, maar dat dit een helft moest duren, is natuurlijk zorgwekkend. Tegelijkertijd werkten de aanpassingen aan de bal alleen in de eerste 15 minuten na rust, en leek het defensieve gedeelte wel mondjesmaat te helpen, maar was het ook voor een behoorlijk deel gelieerd aan individuele spelers. Hoewel het resultaat bros is, is het in elk geval bemoedigend. De defensieve degelijkheid in de tweede helft kan ook als positief worden uitgelegd. Toch blijft de vraag hoe duurzaam een resultaat als deze is.