AZ – Ajax

De wittebroodsweken zijn voorbij voor Ajax. Na een prima start van het seizoen en een sterk tweede blok worden zowel de wedstrijden als de resultaten minder. Tegen AZ loop je vandaag, op basis van de kansen (xG 1,5 tegen 0,3 van Ajax), tegen een terechte nederlaag aan. Een tactische analyse van waarom Ajax verdedigend kwetsbaar is en waarom het team slechts spaarzaam tot kansen kwam, uitgewerkt aan de hand van vier onderwerpen:

Hoe AZ onder de druk van Ajax uitkwam?

AZ heeft goed gekeken naar de tweede helft van afgelopen woensdag tegen Utrecht. Ajax werd toen aan het wankelen gebracht doordat Utrecht er steeds beter in slaagde onder de druk uit te komen. Dat lukte Utrecht, en eerder bijvoorbeeld PEC Zwolle, door met veel dynamiek de centrale verdedigers te ondersteunen wanneer zij aan de bal waren. Constant waren er middenvelders van AZ in beweging, waardoor Ajax maar moeilijk druk kon zetten en vaak te laat kwam. Met name Koopmeiners en Clasie waren hierin een plaag voor Klaassen en Taylor. Terwijl Clasie zich bij momenten liet inzakken tussen de centrale verdedigers, bewoog Koopmeiners vaak naar de rechterflank om daar een overtal te creëren.

Hoewel AZ een goed plan had, waren de Ajax-spelers vaak te laat en maakten Weghorst en Akpom ook nog wel eens de verkeerde keuzes. Dit kwam vooral door de momenten waarop Weghorst en Akpom doordekten op de centrale verdedigers. De startpositie van Weghorst is normaal gesproken bedoeld om de passlijn naar de nummer 6 af te sluiten. Omdat teams echter vaak met twee controleurs spelen, wordt dit lastiger voor hem. Hierdoor stapte hij soms te vroeg door op de centrale verdedigers, terwijl Klaassen en Taylor nog niet goed gepositioneerd waren. Tegelijkertijd stapte Akpom vaak roekeloos door vanuit de rechtsbackpositie richting het centrum.

Een mogelijke oplossing voor het probleem van de twee controleurs is dat je zowel Akpom als Weghorst laat beginnen vanuit één van de controleurs en hen van daaruit naar voren laat schuiven. Op die manier dwing je de tegenstander om meer via de backs op te bouwen, een situatie waarin het eenvoudiger is om druk te zetten. Tegelijkertijd verdient AZ ook de credits, met name Koopmeiners en Clasie, die met hun voetbalintelligentie snel herkenden waar de ruimtes lagen en hoe zij een overtal konden creëren. Aan Farioli de taak om nu een oplossing te bedenken voor deze problemen. Tot nu toe is hij daar nog niet in geslaagd, en dit is een probleem dat al vaker is voorgekomen. Anderzijds kan dit deels ook te maken hebben met vermoeidheid, zeker gezien het grote aantal wedstrijden in korte tijd.

Youri Baas is geen pure verdediger

Waar Youri Baas ontegenzeggelijk zijn meerwaarde heeft aan de bal, ontdekken tegenstanders steeds vaker zijn zwakke punten. Opvallend tegen Utrecht was bijvoorbeeld dat David Min herhaaldelijk de 1-op-1-duels met Baas opzocht. In dergelijke duels is Baas niet sterk, waardoor tegenstanders hier slim gebruik van kunnen maken. Illustratief is dat hij slechts 42% van zijn luchtduels wint (wat hem in de laagste 15% van verdedigers plaatst) en slechts 50% van zijn duels op de grond (wat hem in de laagste 30% van verdedigers plaatst). Tijdens de wedstrijd tegen AZ gebeurde het meerdere keren dat Baas het eerste duel verloor of dat een tegenstander eenvoudig bij hem weg kon draaien, waardoor er veel ruimte ontstond voor AZ. Hoewel hij zijn gebrek aan fysieke kracht soms weet te compenseren met slimmigheid, lukt hem dat niet altijd meer.

Daarnaast laat hij bij voorzetten vanaf de zijkant ook zwaktes zien, zoals bij de 1-0. De voorzet vanaf de flank mag niet zomaar worden gegeven – dat is zeker een fout – maar ook de positionering van Baas laat in die situatie te wensen over. In dit soort momenten moet de lage voorzet worden onderschept door de centrale verdediger, terwijl het dekken van een directe tegenstander van ondergeschikt belang is. Dit is vooral belangrijk omdat Sutalo, die het 1-op-1-duel met Parrott moet aangaan, vaak niet op tijd kan reageren om te verdedigen. Zulke details benadrukken dat Baas nog geen pure centrale verdediger is.

Toch is het belangrijk om te blijven benoemen dat Baas een jonge speler in ontwikkeling is. Niemand had afgelopen zomer verwacht dat hij nu al een onbetwiste basisspeler bij Ajax 1 zou zijn. Tegelijkertijd wordt hij in een wedstrijd als deze niet geholpen door Van den Boomen. Van den Boomen heeft namelijk vergelijkbare zwaktes als Baas, waardoor Baas niet de gebruikelijke ondersteuning krijgt die hij van iemand als Henderson wel krijgt. Het blijft echter opvallend dat Farioli op deze positie steevast voor Van den Boomen kiest en geen alternatieven probeert. Zeker in wedstrijden als deze is de combinatie van Van den Boomen en Baas, met hun zwaktes zo dicht bij elkaar, te risicovol.

Ajax maakt te weinig gebruik van de ruimtes in de opbouw

Ajax kwam in deze wedstrijd maar weinig tot echte kansen, en dat had twee belangrijke oorzaken. Allereerst maakte Ajax nauwelijks gebruik van de ruimtes die het kreeg. AZ wisselde in deze wedstrijd tussen twee verschillende manieren van druk zetten: met de nummer 10 óf met de linksbuiten die doordekte. In het eerste scenario zou je verwachten dat Van den Boomen de vrije man werd. Dit gebeurde gedeeltelijk, maar Van den Boomen ontbrak het vaak aan handelingssnelheid om hiervan te profiteren. Daarnaast draaide hij regelmatig de verkeerde kant op of positioneerde hij zich niet goed om vrij te komen. Ook kreeg hij weinig ondersteuning van Taylor en Klaassen, die beiden een matige wedstrijd speelden. Zij kwamen nauwelijks in het spel voor en lieten na om vrij te lopen op momenten dat dit mogelijk was.

In het tweede scenario kwam Gaaei vaak vrij. Echter, bij Gaaei ontbrak het te vaak aan de juiste balcontrole om daadwerkelijk van deze situaties te profiteren. Hij werd regelmatig aangespeeld in een verder opgeschoven positie en kreeg dan vaak een hoge bal van Pasveer te verwerken. Dit ligt duidelijk niet in zijn kracht, vooral gezien de beperkte ruimte en tijd die hij had. Bovendien miste hij met Berghuis een medespeler aan wie hij de bal eenvoudig kwijt kon om van daaruit een actie op te bouwen. Dit maakte het voor Ajax extra moeilijk om een degelijke opbouw te realiseren.

Daarnaast kunnen er vraagtekens worden geplaatst bij de keuzes van Farioli. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de tweede helft tegen PSV bleef hij qua positionering van de middenvelders vasthouden aan de gedachte dat Ajax onder de druk van AZ uit kon spelen. Een alternatief had kunnen zijn om de twee aanvallende middenvelders in de korte opbouw meer in te laten zakken. Dit had niet alleen de ruimtes kunnen openen, maar ook de mogelijkheid geboden om directer via de lange bal naar Weghorst te spelen en van daaruit verder te voetballen. Hoewel deze oplossing in theorie logisch klinkt, omdat er zeker momenten waren waarop de ruimtes er waren, had een pragmatischere aanpak in deze wedstrijd wellicht beter gewerkt. Soms blijkt de praktijk toch weerbarstiger dan de theorie.

Het gebrek aan dribbelaars op de vleugels

Toch waren er ook genoeg momenten waarop Ajax op de helft van AZ wel de juiste keuzes maakte en de buitenspelers in 1-op-1-situaties kon brengen. Met name Akpom kreeg, mede dankzij de goede loopacties van Taylor, regelmatig de ruimte om 1-op-1 zijn tegenstander op te zoeken. Het probleem is alleen dat dit totaal niet in de kracht van Akpom ligt, waardoor dergelijke situaties vaak hopeloos strandden. Aan de andere kant gold ditzelfde, zij het in iets mindere mate, voor Berghuis. In zulke momenten wordt het gemis van Godts des te duidelijker.

Na de invalbeurt van Godts werd het toch nog spannend in deze wedstrijd, en probeerde Ajax zelfs voor de winst te gaan. Tegelijkertijd trachtte Farioli met een tactische aanpassing ook Traoré vaker in een 1-op-1-situatie te brengen. Aan de linkerkant zorgden Taylor, en later Fitz-Jim, ervoor dat de linksbuiten vaak 1-op-1 kwam, terwijl Farioli ditzelfde probeerde te bereiken met de invalbeurt van Rasmussen. Rasmussen positioneerde zich consequent bij de linkercentrale verdediger van AZ, waardoor deze geen rugdekking kon geven aan de linksback. Tegelijkertijd moest Gaaei met diepteloopacties de linksbuiten van AZ wegtrekken. Dit plan slaagde echter nauwelijks, omdat Ajax in de zestien te weinig stootkracht had om echt tot grote kansen te komen.

Toch is dit een goed voorbeeld van een kleine aanpassing om spelers beter in hun kracht te laten spelen, iets waar Farioli de laatste weken minder succesvol in is geweest. Het feit dat Akpom vaak 1-op-1 komt, is natuurlijk positief, maar tegelijkertijd weet iedereen dat dit niet zijn grootste kwaliteit is. De vraag is of je in zo’n situatie, waarin een andere linksbuiten niet beschikbaar is, niet naar alternatieve tactische oplossingen moet zoeken. Bijvoorbeeld door Akpom meer naar binnen te laten spelen, zodat Taylor vaker in zulke situaties belandt. Hoewel ook Taylor geen specialist is in 1-op-1-duels, is hij daarin beter dan Akpom.

Een belangrijke nuance is echter dat het gebrek aan een linksbuiten, en de daaropvolgende problemen, vooral te wijten zijn aan de samenstelling van de selectie en in mindere mate aan Farioli. Hoewel hij tactische aanpassingen kan maken, valt er ook iets te zeggen voor het vermijden van drastische concessies (en dat zijn het echt wel) voor een relatief korte periode van slechts vier weken, zolang Godts geblesseerd is.

Conclusie

Dit Ajax lijkt toe aan de winterstop en heeft frisse energie in de selectie nodig. Het gebrek aan een linksbuiten is cruciaal voor dit elftal, omdat het een fundamenteel onderdeel vormt van de speelwijze van Farioli. Tegelijkertijd heeft ook Farioli genoeg huiswerk. Het drukzetten, de opbouw en het creëren van kansen verdienen aandacht, en de volgende stap in de ontwikkeling moet worden gezet.

Deze wedstrijd toont aan dat zelfs trainers mensen zijn en soms een mindere periode doormaken. Farioli slaagde er deze keer niet in om de wedstrijd naar zijn hand te zetten, zoals hij dat eerder dit seizoen wel deed. Vandaag werd hij tactisch afgetroefd, en dat maakt duidelijk dat ook hij nog stappen moet maken. Toch mag niet vergeten worden waar dit Ajax vandaan komt. Met een selectie die kwalitatief niet veel sterker is dan die van de concurrentie, blijft het knap wat Farioli en zijn team tot nu toe hebben bereikt.

Tot slot moet er vooral ook lof zijn voor AZ, dat de terechte winnaar was in deze wedstrijd. De tactische uitvoering van AZ was uistekend en toonden aan waarom zij een geduchte tegenstander zijn voor de tweede plek.